Toxoplazmoza jest chorobą pasożytniczą występującą na całym świecie zarówno u zwierząt stałocieplnych jak i u ludzi. Wywołana jest przez pierwotniaka Toxoplasma gondii. Pasożyt ten ma skomplikowany cykl rozwojowy, w którym żywicielem końcowym (występują u niego postacie dojrzałe) są koty i inne kotowate. Człowiek podobnie jak inne zwierzęta o stałej temperaturze ciała może być żywicielem pośrednim, posiadającym w swym ciele formy niedojrzałe w postaci cyst umieszczonych w tkankach i narządach. Tylko żywiciel końcowy może wydalać do środowiska formy inwazyjne (oocysty), którymi możemy się zarazić bezpośrednio. Koty wydalają je przez pewien okres czasu po zarażeniu. Po jego upływie wytwarzają przeciwciała, dzięki którym są chronione przed negatywnymi skutkami pasożyta. Są także chronione przed kolejnymi inwazjami a ich kał nie stanowi źródła zakażenia. Długotrwałe siewstwo lub zmiany chorobowe występują najczęściej u osobników bardzo młodych, starych, chorych, gdyż odporność jest niedostateczna.
Zakażenie u kotów często przebiega bezobjawowo. Toważyszące objawy są niespecyficzne i szybko ustępują. Choroba rozwija się u osobników słabych i chorych. Mogą pojawić się apatia, gorączka, wymioty, biegunka, powiększenie węzłów chłonnych, chudnięcie, niedokrwistość.
Źródłem zakażenia jest kał zawierający oocysty. Bezpośrednio po wydaleniu nie są one jednak inwazyjne. Dopiero w wyniku procesu dojrzewania stają się niebezpieczne. Proces ten zachodzi w środowisku i trwa około 1-3 dni, dlatego czysta, często sprzątana kuweta to bezpieczeństwo dla nas i naszych bliskich. Oocysty, którymi możemy się zarazić są bardzo odporne na niekorzystne czynniki środowiskowe. W wilgotnym podłożu np. piaskownica, ogródek zachowują zdolność do zakażenia nawet przez 2 lata. Również większość środków dezynfekcyjnych nie niszczy ich z otoczenia. Czystość i higiena to podstawa!
Rozpoznawanie toxoplazmozy odbywa się przy pomocy badań laboratoryjnych, gdyż objawy u kota z reguły nie występują lub są niespecyficzne. Wykonuje się badanie kału metodą flotacji na obecność oocyst oraz oznaczanie poziomu i rodzaju przeciwciał. O trwającym zakażeniu świadczą: obecność oocyst w badanym kale, 4-krotne podwyższenie miana przeciwciał swoistych, podwyższone miano przeciwciał klasy IgM. U takich kotów należy wprowadzić leczenie trwające około 3 tygodni.
Nie ma możliwości zabezpieczenia kotów wychodzących, bytujących poza domem. Grupą podwyższonego ryzyka są zwierzęta polujące na gryzonie i ptaki. Koty trzymane w warunkach domowych, karmione karmami komercyjnymi lub mięsem gotowanym z reguły nie chorują na toxoplazmozę.
Toxoplazmoza a człowiek
Źródłem zakażenia dla człowieka nie są jedynie koty chore i ich kał. To także środowisko zanieczyszczone oocystami oraz surowe mięso żywicieli pośrednich – innych ssaków i ptaków. Brak higieny może więc być zgubny.
U ludzi zakażenie przebiega najczęściej bezobjawowo. Objawy chorobowe występują sporadycznie, są niespecyficzne i częściej występują u ludzi o słabej odporności, przewlekle chorych lub z AIDS. Mogą to być osłabienie, gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, zapalenie płuc i zaburzenia ze strony narządów uszkodzonych przez pasożyta. Choroba może być niebezpieczna u kobiet w ciąży z brakiem lub zbyt niskim poziomem przeciwciał swoistych. Są to kobiety, które nie zetknęły się nigdy z toxoplazmozą. Pierwotniak może przechodzić przez łożysko do płodu i wywoływać uszkodzenia, wady rozwojowe, poronienia lub przedwczesne porody. Możliwe jest także obumarcie zarodka lub płodu.
Po przebytym zakażeniu u ludzi następuje wytworzenie odporności. Kobieta, która posiada odpowiednio wysoki poziom przeciwciał nie jest zagrożona ponownym zakażeniem a jej dziecko jest bezpieczniejsze.
Zalecenia ogólne dla kobiet w ciąży:
– oznaczenie u siebie poziomu przeciwciał swoistych dla toxoplazmozy
– badanie kota czy nie jest źródłem oocyst, ewentualne leczenie chorych
– częste dokładne mycie i sprzątanie kuwet – nie powinna wykonywać tego kobieta w ciąży
– unikanie jedzenia surowego mięsa, dokładne mycie przyborów kuchennych po przygotowywaniu posiłków
– dokładne mycie rąk i higiena osobista, nawet po kontakcie z surowym mięsem czy piaskiem
dokładne mycie owoców i warzyw przed spożyciem