Atopia – atopowe zapalenie skóry
Jest jedną z najbardziej problematycznych i frustrujących chorób skóry, z którą czworonogi muszą zmagać się przez całe życie. Atopia to genetycznie uwarunkowana nieprawidłowa nadmierna reakcja układu odpornościowego w odpowiedzi na kontakt z alergenami, które u normalnych zdrowych organizmów nie powodują żadnej reakcji. Najczęstrzymi alergenami środowiskowymi są pyłki roślinne – kwiatów, drzew, krzewów, traw, roztocza kurzu domowego, zarodniki grzybów itp. Mogą dostawać sie drogą inhalacyjną lub przez kontakt bezpośredni ze skórą. Często obserwowana jest pewna sezonowość pojawiania się problemów skórnych u zwierząt wrażliwych np. co roku w tych samych miesiącach lub porach roku. Obok wyników badań dermatologicznych i skłonnościach genetycznych pewnych ras, może stanowić to istotną wskazówkę diagnostyczną w rozpoznaniu atopi. W naszym klimacie pylenie drzew występuje wiosną, traw latem a chwastów latem i jesienią. Wyrazistość sezonowości może ulagać zmniejszeniu kiedy organizm wykazuje wrażliwość na więcej niż jeden alergen a pojawiające się w różnych okresach. Kontakt z roztoczami kurzu domowego lub zarodnikami grzybów nie podlega sezonowości a zimą, kiedy zwierzęta więcej czasu spędzają w domu może być nawet większy.
Na atopowe zapalenie skóry mogą chorować wszystkie osobniki nawet mieszańce. Szacuje się, że na atopię choruje około 10 – 15 % populacji psów, koty w dużo mniejszym procencie. Najwięcej przypadków choroby stwierdza się u psów rasowych a zwłaszcza u labradorów, golden retriverów, owczarków niemieckich, west highland white terierów, bokserów, buldogów angielskich, buldogów francuskich i wielu innych. Często uczulenie dotyczy wielu alergenów środowiskowych ale mogą one uczulać w bardzo różnym stopniu co przekłada sie z kolei na skalę nasilenia drapania się i rozległość zmian. U niektórych atopików obserwuje się również reakcje nadwrażliwości na składniki żywieniowe ( rodzaj mięsa, dodatki roślinne, gluten, barwniki i konserwanty) czyli alergię pokarmową.
W odpowiedzi na zetknięcie się organizmu wrażliwego z alergenami produkowane są w większych ilościach specyficzne przeciwciała. Dodatkowo ilość niektórych komórek odpornościowych wzrasta i ulegają one uwrażliwieniu z nadprodukcją i uwalnianiem związków prozapalnych np. histaminy. Efektem końcowym jest stan zapalny, któremu towarzyszą zaczerwienienia i świąd. Skóra jest wrażliwsza i łatwiej dochodzi do powikłań, które mogą utrudniać poznanie głównej przyczyny choroby skóry. Częściej rozwijają się ropne bakteryjne zakażenia skóry oraz zmiany grzybicze. Na domiar złego łatwiej u atopików następują okresowe ich nawroty, gdyż skóra stanowi słabszą barierę izolującą organizm od środowiska zewnętrznego.
Pierwsze objawy atopii rozwijają się najczęściej w wieku od 6 miesiąca do 6 roku życia. Skala ich jest też różna, początkowo mogą być słabo wyrażone, z czasem ulegają zaostrzeniu. Wiodącym objawem są zaczerwienienia skóry oraz świąd. W początkowym etapie zaczerwienienia często lokalizują się na brzuchu, pod pachami i w pachwinach, na części twarzowej, uszach i spodniej części łap. Bardzo często stan zapalny obejmuje uszy (drapanie się po nich, nieprzyjemny zapach i nadmierna wydzielina w kanalikach, potrząsanie głową), gruczoły okołoodbytowe (swędzenie, nadprodukcja wydzieliny), przestrzenie międzypalcowe i między opuszkami łap (zaczerwienienie, nadmierne wylizywanie). Zwierzę w wyniku dyskomfortu wywołanego swędzeniem wykazuje nadmierne drapanie, wylizywanie, ocieranie, wygryzanie. Na skórze pozostają otarcia i zadrapania stanowiące bramę wnikania bakterii i grzybów. Sierść może być tłustrza i nieprzyjemnie pachnąca w wyniku nadprodukcji łoju. Problemom skórnym może towarzyszyć zapalenie spojówek.
Przebieg objawów, sezonowość, zwiększona wrażliwość skóry i częste nawroty wraz z wynikami badań dermatologicznych mogą nasuwać podejrzenie atopii. Występowanie wtórnych powikłań bakteryjnych lub grzybiczych potrafi utrudniać diagnozę, dlatego ich usunięcie jest bardzo ważne. Jednoznaczne postawienie diagnozy atopi umożliwiają badania specjalistyczne. Ze względu na wysoką ich cenę często właściciele rezygnują z nich. Jedną z metod wykrywania uczulających alergenów są testy sródskórne (jedynie alergeny środowiskowe). Drugą metodą jest wykrywanie i oznaczenie miana swoistych przeciwciał we krwi w specjalistycznym laboratorium (alergeny środowiskowe i pokarmowe).
Leczenie polega na unikaniu kontaktu z alergenami, łagodzeniu nadwrażliwości i poprawie stanu skóry. Nie jest możliwe całkowite wyleczenie, gdyż alergikiem jest się do końca życia. Nawroty problemów skórnych będą się zdarzały. Wszystkie wtórne powikłania jak zakażenia bakteryjne, grzybicze, łojotoki muszą być leczone odpowiednimi lekami. W celu zmniejszania przetłuszczenia i kontaktu alergenów ze skórą zwierzę powinno być częściej kąpane w szamponach leczniczych. Suplementacja długookresowa preparatów z kwasami tłuszczowymi omega – 3 i omega – 6 łagodzi nadmierną produkcję związków prozapalnych, łagodzi łojotoki i świąd, poprawia kondycję skóry i wzmacnia sierść, która mniej wypada. Jest to szczególnie ważne u zwierząt karmionych wyłącznie suchą karmą, gdyż są one ubogie w kwasy tłuszczowe, aby karmy wolniej psuły się. Systematycznie należy zabezpieczać czworonoga przed pasożytami np. pchłami. Ograniczanie kurzu w mieszkaniach zmniejsza kontakt z niektórymi alergenami i roztoczami w nim bytującymi. W bardziej zaawansowanych objawach konieczne jest niestety podawanie leków antyhistaminowych (często słaba skuteczność w przeciwieństwie do człowieka) lub przeciwzapalnych. Leczenie oraz dawki są dobierane indywidualnie dla każdego pacjenta przez lekarza weterynarii. U niektórych pacjentów czasem pomocna bywa stopniowa terapia odczulająca. Laboratorium na podstawie wyników badania przygotowuje specjalne zestawy alergenów, które według zaleceń podaje się w odpowiednich odstępach czasowych i stopniowo wzrastających stężeniach. Koszty i czasochłonność odczulania niestety są wysokie.