Alergia pokarmowa – nadwrażliwość na składniki pokarmowe
Nadwrażliwość ta to nadmierna, nieprawidłowa reakcja zapalna na składniki obecne w pokarmie. W przeciwieństwie do atopii może pojawić się w każdym wieku, nawet tuż po odstawieniu szczeniąt od matki i przejściu na żywienie karmami. Wielokrotnie pierwsze symptomy ujawniają się w pierwszych latach życia. Na alergię pokarmową psy cierpią znacznie częściej niż koty. Mogą chorować zarówno mieszańce jak i osobniki rasowe, które genetycznie są predysponowane (zwłaszcza owczarki niemieckie, labradory, golden retrivery, cocer spaniele, buldogi, teriery). Niekiedy nadwrażliwość przez lata bywa ukryta a podejrzenie stawiane jest w starszym wieku. Dzieje się tak zwłaszcza u psów karmionych jednostajnie tą samą karmą bez urozmaiceń a dopiero przypadkowe podanie pokarmu lub karmy z uczulającym alergenem wyzwala u nich nieporządaną reakcję. Niekiedy skala nasilenia świądu oraz inne objawy zapalenia skóry są tak słabo wyrażone, że mogą ujść uwadze właścicielom czworonoga.
W ostatnich latach rośnie ilość psów i kotów chorujących na alergię pokarmową. Bardzo często wykazują one wrażliwość na więcej niż jeden składnik żywieniowy oraz niektóre alergeny środowiskowe (łącznie występuje atopia). W największym stopniu uczulają białka. Ich zawartość w pokarmie też jest istotna. Najczęstrze alergeny pokarmowe to mięsa: drób, wołowina, wieprzowina oraz białka mleka, składniki zbożowe, jaja, rzadziej ryby. Również niekorzystnie oddziałują wszelkie dodatki w postaci barwników, konserwantów, substancji poprawiających smak i zapach, których największe ilości znajdują się w najtańszych karmach (stąd też są dużo chętniej zjadane niż zdrowsze pełnowartościowe).
W przypadku alergii pokarmowej nie występuje sezonowość. Przebieg choroby jest zależny od wieku, ilości i skali uczulania alergenów, występowania powikłań. W głównej mierze objawy dotyczą skóry ale u około 10-15% osobników występują również dysfunkcje przewodu pokarmowego w postaci wzdęć, okresowych wymiotów i biegunek, oddawania zwiększonych ilości gazów, spadku apetytu. W łagodnej postaci alergia pokarmowa może objawiać się świądem ciała o różnym stopniu nasilenia, łojotokiem, nawrotnymi zapaleniami uszu, nadprodukcją wydzieliny w gruczołach okołoodbytowych. Zaczerwienienia i swędzenie może być miejscowe lub uogólnione po całym ciele. Najczęstrzymi miejscami są uszy, podbrzusze, okolica pachowa i pachwinowa, część twarzowa, krocze, przednia część szyi, w mniejszym stopniu łapy. W wyniku intensywnego drapania się, wylizywania, wygryzania dochodzi do uszkodzeń skóry, które sprzyjają wtórnym nawrotnym zakażeniom bakteryjnym i grzybiczym. Mogą one utrudnić rozpoznanie alergii pokarmowej. Sierść jest słaba, łamliwa a skóra tłusta w wyniku zwiększonej produkcji łoju. Częste problemy z uszami mogą wynikać z dużej ilości drożdżaków, które również wikłają obraz choroby. Niekorzystna reakcja na alergeny pokarmowe może ujawnić się dopiero po wielu dniach ich przyjmowania. Tylko w nielicznych przypadkach reakcja jest szybka – w kilka godzin po podaniu karmy lub innego pokarmu pies zdrowy nagle zaczyna mocno drapać się a na skórze pojawiają się zaczerwienienia. Po kilku dniach jak nie zostały podane kolejne porcje takiego jedzenia wszystko stopniowo wraca do normy. Takie przypadki powinny być zgłoszone lekarzowi, ponieważ są ważnym dowodem alergii pokarmowej.
Poznanie i wykluczenie alergenów pokarmowych w większości przypadków jest trudne. Testy śródskórne wykonywane przy atopii nie mają tu zastosowania. Możliwe jest wykrycie i oznaczenie ilości specyficznych przeciwciał z krwi w specjalistycznym laboratorium. Dzięki temu właściciel eliminuje z jadłospisu alergeny czyli główną przyczynę choroby. Dostępne są też karmy lecznicze hypoalergiczne z białkami hydrolizowanymi. Dzięki nim możliwe jest żywienie zbilansowane alergików. Drugą bardzo czasochłonną metodą wykluczenia alergizujących składników z żywienia jest dieta eliminacyjna. Wymaga ona dużo cierpliwości, konsekwentnego podejścia wszystkich członków rodziny i pracy. Przez pierwsze 2-3 miesiące podawana jest karma hypoalergiczna i woda. Nie można podawać innych pokarmów, przysmaków, preparatów witaminowych, gdyż wśród nich mogą znaleźć się alergeny. Wszystkie wtórne zakażenia bakteryjne, grzybicze, łojotoki muszą być wyleczone aby nie było czynników wywołujących świąd oraz zapalenia skóry. Jeśli objawy stopniowo samoistnie ustąpią to duże prawdopodobieństwo, że wcześniej miał kontakt z alergenami. Po dobrych wynikach diety hypoalergicznej pies może pozostać na tej karmie ale unikamy podawania innych pokarmów aby zapewnić komfort życia. U zwierząt uczulonych na konkretne zdiagnozowane składniki można ewentualnie podawać jedzenie pozbawione ich, np. zmiana na mięso innego pochodzenia, karmy wolne od zbóż. Jeżeli właściciel chce rozszerzyć jadłospis zwierzęciu poza karmę hypoalergiczną a nie były wykonane badania specjalistyczne to po dobrych wynikach diety hypoalergicznej może wprowadzić tylko jeden składnik w ciągu 2-3 tygodni. Pozwoli to wykryć alergen powodujący późną reakcję nadwrażliwościową. Po takim czasie brak zmian zapalnych i świądu może wskazywać na tolerancję podawanego składnika. Pogorszenie pojawiające się nawet po kilkunastu dniach świadczy o alergii i konieczności odstawienia badanego pokarmu. W ten sposób dieta może zostać wzbogacona o nowe potrawy. Niestety wykrywanie alergenów dietą eliminacyjną hypoalergiczną czasem nie sprawdza się, gdyż wiele psów chorych na alergię pokarmową wykazują również nadwrażliwość na alergeny środowiskowe – pyłki roślinne, roztocza kurzu domowego, zarodniki grzybów itp. Dieta hypoalergiczna nie wykluczy ich w trakcie badania i świąd mimo odpowiedniej karmy nie ustępuje. Tak więc największą skuteczność diagnozowania alergenów wykazuje badanie krwi w laboratorium.
Leczenie alergii pokarmowej jest bardzo kłopotliwe zarówno dla właścicieli jak i lekarzy. Choroba pozostaje do końca życia, nie jest możliwe pełne wyleczenie. Najważniejsze aby poznać alergeny a następnie wyeliminować je z żywienia. Dieta hypoalergiczna jako w pełni zbilansowana karma przynosi dobre efekty, całkowicie pokrywa zapotrzebowanie bytowe. Nie jest konieczne podawanie innych pokarmów tym bardziej, że rośnie prawdopodobieństwo przypadkowego podania alergenów. Obecnie duży wybór karm leczniczych dermatologicznych ułatwia walkę z chorobą. Dobieranie karmy powinno być indywidualne dla każdego pacjenta aby efekty były jak najlepsze. Alternatywą dla komercyjnych karm hypoalergicznych jest wprowadzanie mało rozpowszechnionych źródeł białka np. mięso królicze, dziczyzna, konina, ryby. Uczulają one znacznie rzadziej ale nie sprawdzą się w każdym przypadku. W przeciwieństwie do atopii bardzo słabe efekty przynosi terapia glikokortykosterydami, więc leki te nie zawsze są konieczne. Ważne jest szybkie wdrażanie leczenia wtórnych zakażeń bakteryjnych, grzybiczych, łojotoków aby zapewnić jak największy komfort życia. Niestety skłonność do ich nawrotów jest większa niż w przypadku osobników niewrażliwych. Dzięki dużej świadomości oraz dobrej opiece istnieje możliwość łagodzenia skutków choroby.